Van vaststelling tot actie: navigeren door beleidsuitdagingen in lokale besturen
Lokale besturen werken binnen een 6- jaarlijkse cyclus van meerjarenplanning. De planningsfase start met een uitgebreide omgevingsanalyse die inzicht geeft in de huidige staat van het lokaal bestuur en de behoeften van haar inwoners. De inzichten die hieruit voortkomen – de interne en externe beleidsuitdagingen – worden vervolgens ambtelijk verwerkt in een inspiratienota die mede de basis vormt voor het meerjarenplan.
Gedetecteerde beleidsuitdagingen
In de afgelopen maanden mocht Probis tientallen lokale besturen ondersteunen in het opmaken van omgevingsanalyses en inspiratienota’s. Door analyse van externe en interne databronnen, individuele gesprekken, werkgroepen en beleidsdagen werden diverse uitdagingen in kaart gebracht.
We schetsen hier enkele uitdagingen binnen de 6 domeinen die het werkdomein van een lokaal bestuur omvatten en die mogelijk ook voor jouw bestuur een inspiratie kunnen zijn:
Ruimtelijke ordening, wonen en mobiliteit
- Toegankelijke openbare ruimte met oog voor ontmoeting.
- Aangepaste huisvesting voor bepaalde doelgroepen.
- Mobiliteitsinitiatieven die de modal shift ondersteunen en versterken.
Leven en samenleven
- Sociale cohesie binnen buurten versterken van onderuit.
Economie, werk en onderwijs
- Lokale besturen gaan in samenwerking met lokale en regionale partners, zoals de VDAB, werkgelegenheid stimuleren en economische groei ondersteunen.
- Schoolinfrastructuur optimaal benutten na de schooluren.
Cultuur en vrije tijd
- Wijzigend verenigingsleven met ‘lossere’ verbintenissen.
- Mismatch vrijetijdsaanbod en vraag.
Zorg, welzijn en armoede
- Ouderen zijn actiever dan ooit en hebben andere en vaak individuelere zorgnoden.
Interne organisatie en bestuurlijke context
- Interne uitdagingen situeren zich voornamelijk op thema’s zoals personeel, kerntaken, digitalisering, projectmatiger werken en het verder versterken van politieke en ambtelijke verhoudingen.
- Bestuurlijke uitdagingen vinden we op vlak van verdere decentralisatie en het schaalvraagstuk, de impact van bovenlokale netwerken (regiodecreet) financiering van lokale besturen (lokale financiën en financieringsstromen hogere overheden) en de af afweging of we moeten optreden als actor of regisseur.
Hoe beleidsuitdagingen omvormen tot gewogen beleidskeuzes
Het vertalen van beleidsuitdagingen naar effectieve beleidskeuzes zal in 2025 bovenaan de agenda van het lokaal bestuur staan. De ervaring leert ons dat beleidskeuzes vaak niet worden becijferd en voorbereid. De samenwerking tussen administratie en beleid verdwijnt in de voorbereidingsfase vaak op de achtergrond.
Dit is echter essentieel voor een gedragen en uitvoerbaar meerjarenplan. Een meerjarenplan moet gesteund worden door solide data en grondige analyses. Intuïtieve beslissingen moeten plaatsmaken voor goed onderbouwde strategieën. Deze strategieën komen tot stand door samenwerking tussen beleid en administratie.
Hier zijn enkele tips die kunnen helpen bij het realiseren van een succesvol meerjarenplan:
1. Beschouw het meerjarenplan als een project
Ontwikkel een degelijke projectstructuur (inclusief projectcoördinator) en laat het managementteam de motor zijn. Bouw een plan om te komen tot hét plan en zorg voor duidelijke taken en rollen tussen de leden van het CBS, management, medewerkers en stakeholders.
2. Ontwikkel communicatie, overleg en duidelijke beslissingsstructuren
We adviseren om structurele overlegmomenten in te bedden in de beleidsvoorbereidingscyclus, met specifieke aandacht voor het meerjarenplan. Respect voor elkaars standpunten en inzichten is essentieel, evenals het tijdig en gepast informeren van alle betrokken partijen. Vergeet de afsprakennota tussen CBS en MAT niet op te maken bij aanvang van de legislatuur!
3. Evaluatie van vorige beleidsplan is cruciaal
Een belangrijk onderdeel van de beleidscyclus is de evaluatie van vorige beleidsplannen en de vorige meerjarenplanningscyclus. Dit biedt een kans om te leren van het verleden en om bestaande plannen aan te scherpen. Een financiële heroverweging maakt ook deel uit van deze evaluatie, zodat toekomstige plannen niet alleen ambitieus maar ook financieel haalbaar zijn.
4. Maak een grondige analyse voorafgaandelijk aan beleidskeuzes
Zorg voor een gedegen (her-)afweging van beleidsopties die en effectief antwoord beiden op de uitdaging, vooraleer over te gaan tot effectieve keuzes. Hanteer volgende stappen:
- Inventariseer alle documenten waarin beleidsuitdagingen & keuzes opgelijst worden. Denk hierbij aan de inspiratienota’s, memorandum, beleidsakkoord,…
- Maak een mapping van de gemaakte uitdagingen en keuzes in de documenten en evalueer:
- Welke elementen sluiten bij elkaar aan?
- Welke elementen komen exact overeen?
- Welke elementen vinden we al dan niet terug in 1 van de documenten en niet in de andere?
- Welke elementen ontbreken?
- Ga aan de slag met het MAT en CBS om voorgaande mapping te bespreken en voer een impactanalyse uit. Bepaal de quickwins, zaken die we niet willen/moeten doen en potentieel grote projecten.
- Bij grote projecten raden we voorafgaandelijk aan effectieve keuzes, deze af te wegen aan de hand van volgend wegingskader:
Nog vragen? We helpen je graag op weg!
Wil je meer weten over het opstellen van een succesvol meerjarenplan en het navigeren door beleidsuitdagingen? Neem contact met ons op voor deskundig advies en praktische ondersteuning. Samen zorgen we voor een toekomstbestendige en effectieve beleidsvoering in jouw lokaal bestuur!
