Lokale besturen als regisseurs van toekomstgerichte ouderenzorg

Interview met Chris De Bock, manager van Probis

Op het event Inspire Health & Care gaf Probis een inspiratiesessie over de toekomst van de ouderenzorg en het belang van strategische samenwerkingen. We spraken met Chris De Bock, manager bij Probis, over de veranderende rol van lokale besturen, het belang van samenwerking over sectoren en beleidsniveaus heen, en hoe Probis lokale besturen ondersteunt in hun rol als regisseur én actor binnen een zorgzame samenleving.

Chris, waarom wordt de rol van het lokaal bestuur zo belangrijk in de ouderenzorg?

“We staan op een kantelpunt. Door de dubbele vergrijzing, de personeelstekorten en de versnippering in het zorglandschap kunnen klassieke zorgmodellen de noden niet meer alleen opvangen. Lokale besturen zijn uniek gepositioneerd om actoren te verbinden en te zorgen voor een geïntegreerde aanpak. Ze zijn de enigen die zicht hebben op het volledige sociale weefsel van een buurt: zorg, wonen, welzijn, mobiliteit… Daarom is het essentieel dat lokale besturen de stap zetten naar een regierol, waarbij ze analyseren waar ze kunnen verbinden, faciliteren en sturen. Tegelijkertijd blijft het belangrijk dat ze vanuit hun maatschappelijke opdracht ook inschatten waar ze zelf actief moeten blijven optreden als actor, bijvoorbeeld in basisdienstverlening of in het opzetten van nieuwe initiatieven waar de markt of het middenveld tekortschiet.”

Wat houdt die regierol concreet in?

“Het gaat om vijf grote opdrachten:

  • De noden van ouderen vroegtijdig detecteren: door omgevingsanalyses en lokale signalen te verzamelen, bepaalt het bestuur waar het als regisseur verbindingen moet leggen, maar ook waar het als actor bijvoorbeeld woonbegeleiding of basiszorgvoorzieningen moet aanbieden.
  • Een breed gedragen visie ontwikkelen over ouder worden en levenskwaliteit: niet alleen richtinggevend voor partners, maar ook intern om te bepalen welke gemeentelijke diensten een actieve rol moeten blijven spelen.
  • Structurele samenwerking stimuleren tussen zorg- en welzijnsactoren: faciliteren van netwerken en partnerschappen, maar daarnaast ook eigen initiatieven opzetten als er geen markt- of middenveldactoren beschikbaar zijn.
  • Participatie van ouderen en mantelzorgers actief organiseren: ouderen niet enkel consulteren, maar waar nodig zelf participatieve trajecten initiëren en coördineren.
  • Inzetten op preventie en vroegtijdige ondersteuning: regisseren van preventieve acties in samenwerking met partners, maar eveneens eigen outreachende initiatieven ontwikkelen wanneer de kwetsbaarheid groot is en partners tekortschieten.”
 
Wat maakt deze rol zo uitdagend?

“Ten eerste vraagt het een fundamentele verandering in mindset: van aanbodgestuurd organiseren naar vraaggestuurd verbinden en faciliteren. Lokale besturen moeten leren denken vanuit het perspectief van de oudere burger, en hun beleid en acties daarop afstemmen. Daarbij is het noodzakelijk om domeinoverschrijdend te werken: zorg, wonen, welzijn, mobiliteit en sociale inclusie moeten geïntegreerd benaderd worden. Toekomstgericht denken vraagt ook om anticipatie op demografische ontwikkelingen en nieuwe woon- en zorgnoden. Daarnaast zijn er belangrijke praktische uitdagingen: een gebrek aan actuele en geïntegreerde data maakt het moeilijk om gericht te sturen; beperkte financiële en personele middelen zetten de uitvoeringskracht onder druk; en succesvolle samenwerking vereist dat partners vertrouwen hebben in het lokaal bestuur als neutrale en verbindende regisseur. Het vraagt dus om investeringen in kennis, capaciteit en relationele netwerken.”

Het lokaal bestuur is de motor die de buurt activeert, verbindt en ondersteunt.

Chris De Bock, manager advies & begeleiding
Welke rol kunnen eerstelijnszones spelen in de samenwerking rond ouderenzorg?

“Eerstelijnszones zijn een belangrijke hefboom. Ze brengen zorg- en welzijnspartners samen rond een gedeelde missie: toegankelijke, geïntegreerde zorg dicht bij de burger. Ze organiseren samenwerking over gemeentegrenzen heen en zorgen voor afstemming tussen partners, zoals thuiszorgdiensten, huisartsen en ziekenhuizen. Lokale besturen zijn actief betrokken in de zorgraad van de zone en kunnen zo mee prioriteiten bepalen, knelpunten signaleren en beleidsaanbevelingen formuleren.”

Waarom blijft het belangrijk om zorg lokaal te verankeren?

“Hoewel eerstelijnszones een bredere regionale samenwerking stimuleren, blijft het essentieel dat zorg en ondersteuning verankerd zijn in de leefwereld van de burger. Ouderen voelen zich het meest gedragen in hun eigen buurt of dorp. Lokale besturen hebben hier een unieke rol: zij kennen hun wijken en buurten, en kunnen ervoor zorgen dat zorg, ontmoeting en ondersteuning laagdrempelig en nabij georganiseerd worden.”

Wat houdt de rol van het lokaal bestuur in binnen het concept van zorgzame buurten?

“Binnen zorgzame buurten nemen lokale besturen het voortouw om formele en informele netwerken te verbinden. Ze stimuleren buurtgerichte initiatieven, ondersteunen vrijwilligersnetwerken en faciliteren ontmoetingsplaatsen. Ook investeren ze in infrastructuur die buurtcontacten bevordert en in preventieve acties die ouderen helpen om langer zelfstandig te blijven wonen. Het lokaal bestuur is de motor die de buurt activeert, verbindt en ondersteunt.”

Hoe kunnen lokale besturen het evenwicht vinden tussen regie voeren en zelf actor blijven?

“Dat evenwicht is cruciaal. Lokale besturen moeten voortdurend afwegen waar ze regisseren en verbinden, en waar ze zelf een actieve rol moeten opnemen, bijvoorbeeld bij het uitbouwen van lokale dienstencentra, dagopvanginitiatieven of sociale woonprojecten. Zeker in kwetsbare buurten, waar het middenveld minder sterk is, blijft het bestuur vaak noodzakelijk als actor én ondersteuner. Het vraagt om een flexibele en vraaggerichte houding, altijd vertrekkend vanuit de noden van de burgers.”

Wat zijn de voorwaarden voor het opnemen van de regisseursrol in het ouderenbeleid?

“Om de regisseursrol succesvol op te nemen, moeten lokale besturen aan verschillende voorwaarden voldoen:

  • Een gedeelde en breed gedragen visie ontwikkelen: ouderenzorg moet integraal verbonden zijn met domeinen zoals wonen, welzijn, mobiliteit en sociale inclusie.
  • Kennis van de lokale situatie verwerven: via omgevingsanalyses en monitoring in kaart brengen van noden, kwetsbaarheden en kansen.
  • Domeinoverschrijdend en netwerkgericht werken: partners uit verschillende sectoren samenbrengen en gezamenlijke doelstellingen formuleren.
  • Flexibiliteit in rolopname: inschatten waar regie volstaat en waar het bestuur zelf actor moet blijven, bijvoorbeeld in basisdienstverlening.
  • Investeren in samenwerking en vertrouwen: actieve netwerkontwikkeling en een faciliterende houding aannemen.
  • Laagdrempeligheid en nabijheid bewaken: zorg verankeren in de leefwereld van ouderen via het concept van zorgzame buurten.
  • Structurele betrokkenheid in eerstelijnszones: meebouwen aan bovenlokale samenwerking, maar steeds vanuit lokale verankering.
  • Langetermijnvisie en politieke continuïteit garanderen: structurele keuzes maken die de basis leggen voor duurzame ouderenzorg.”

Zorgorganisaties die proactief contact zoeken en strategisch meedenken, positioneren zich als essentiële partners in het lokale zorglandschap.

Chris De Bock, manager advies & begeleiding
Hoe kan een zorgorganisatie actief de link maken met het lokaal bestuur?

“Zorgorganisaties kunnen een cruciale rol spelen in het versterken van lokaal beleid. Ze doen er goed aan om actief deel te nemen aan lokale overlegstructuren zoals de zorgraad of seniorenraad, en om signalen vanuit de praktijk systematisch te delen met beleidsmakers. Daarnaast kunnen ze hun deuren openstellen voor samenwerking, door infrastructuur, expertise en netwerken te delen. Ook het co-creëren van projecten met het lokaal bestuur, zoals zorgzame buurten of preventie-initiatieven, versterkt het wederzijds vertrouwen en zorgt ervoor dat beleid beter aansluit bij de realiteit van de zorgpraktijk. Zorgorganisaties die proactief contact zoeken en strategisch meedenken, positioneren zich als essentiële partners in het lokale zorglandschap.

Eind 2025 zijn de nieuwe meerjarenplannen van lokale besturen klaar. Zorgorganisaties doen er dus goed aan om dan in gesprek te gaan en de hand te reiken of kennis te delen: wat staat er over ouderenzorg in dat plan? Is er een visie? En hoe kunnen we daar samen invulling aan geven? Door de hand te reiken, maak je samen het verschil voor morgen.”

Hoe ondersteunt Probis lokale besturen hierin?

“Wij begeleiden lokale besturen en organisaties door:

  • Het opmaken van omgevingsanalyses waarin de noden van ouderen binnen een lokaal bestuur scherp in beeld worden gebracht en afgetoetst worden met het actuele aanbod.
  • strategisch, financieel en operationeel afwegen van beleidskeuzes: waar moet een lokaal bestuur de actor- of regierol in opnemen. 
  • De ontwikkeling van een strategisch ouderenzorgbeleid door actieve participatie.
  • Conceptontwikkeling van nieuwe woonzorgmodellen, van zorgzame buurten tot het ontwikkelen van concepten voor nieuwe woonzorgcentra (o.a. onderzoek kleinschalig wonen, …).
  • Analyse van het dienstverleningsaanbod en faciliteren van strategische samenwerkingen (o.a. samenwerkingsverbanden opzetten, fusies begeleiden, …).
  • Begeleiding bij het uitbouwen van duurzame lokale zorgnetwerken.”
Tot slot: als je het kort moet samenvatten?

“Zoals het spreekwoord zegt: ‘It takes a village to raise a child.’ Vandaag kunnen we die wijsheid doortrekken naar de ouderenzorg: ‘It takes a village to grow old – with grace and dignity.’ Ouderen hebben, net als kinderen, een zorgzame en verbonden gemeenschap nodig om kwaliteitsvol ouder te worden. Lokale besturen zijn de dirigenten die dat mogelijk maken, door partners te verbinden, buurten te versterken en zorg dichtbij te organiseren. Bij Probis staan we klaar om hen daarin strategisch en inhoudelijk te ondersteunen.”

Laten we kennismaken!

Anderen bekeken ook